|
|
|
[12] REONTSE LJEAFDE-GAL
Reonts gûlt triennen as balstiennen, wylst se op it strân fan east Ingelân sit. Oan de oare kant fan de see leit Fryslân, dêr't har feint wennet, Frieske. Hy hat har ferlitten om 'e wille fan in seemearmin, krekt sa ferriederlik as de dochters fan Danaos, dy't neffens de Grykske leginde harren mannen yn de houliksnacht mei in dolk deastutsen.
Wat in oangripende leafdesklacht liket, is feitliken in polityk liet. Reonts is Reonixa, de Fryske stammem fan it Britske keningshûs út de fyfde ieu. Har hûs giet yn Gysberts tiid ferlern, wannear't Olivier Cromwell de Ingelske kening ôfset. Nei de earste Ingelske Oarloch easke Cromwell dat de Oranjes, besibbe oan de Ingelske Stuarts, net mear oan de macht komme soene (Akte van Seclusie, 1654). Dat late yn Fryslân ta grutte twaspjalt. Frieske stiet foar de Friezen dy't de Oranjes ôfswarre woene - en dêrmei it Ingelske keningshûs -, Cromwell is de ferriederlike seemearmin. De fluit fan hannelsgod Merkurius dêr't Frieske mei ferlaat wurdt, sil de ynfloed fan Hollân wêze, dy't de Akte tekenje woe. De Oranje tagediene Gysbert wie dêr dúdlik op tsjin.
Reontse Ljeafde-Gal, oon Frieske-Lichtfirdigheyt
Stem: Periosta
Let ijnne juwn (de Sinn' oone' oore' ig Duyn,
Nacht-wâdsters eag belitsen mey yen Wolck',
Fjild, wetter, luft oer-teyn mey tjuester bruyn)
Siet Reonts oon' Strân, in wâlde'uwt herte-kolck,
Yen triene-gjealp; dy lanz her wangen del
Roon, wiet in hiet; in biet in spliet her fel.
O Friesche! (sey-se') in dear mey wird'-se stom,
In Jæ bescheat, in laey ijnn' swijmme' az dea.
O Friesche! (sey-s') da-se hette weer bekôm)
O 't hert bejout m', hoe's, ljeaf, dijn Reonts ijnn' nea!
Reonts, eren, Reonts, dijn hert, dijn siel, dijn sin,
Reonts, litste, ljeaf, ijnn' wean fen freamde Min.
Fljueg hinne' oer-drovig suchtjen sonder eyn,
Reyts, reyts ijn 't hert fen him dy Reonts forjit
(:Wierom ick tuwzen tuwzen trienen weyn:)
Om Fijnne-min, dy him, spoar-bjuester, rit.
O Friesche! koe 'k mijn trienen ijn dijn bloed
Trog-mingje 'k wit ick recke dijn gemoed.
Mar 't iz om naet al het ick kley æf gâl,
De Goden habbet, ljeaf, (och!) doz forsjoen,
(It tij, it ty to goe; naet to dijn fâl:)
Dat jæ dit bjuester freamd Djier oon dy joen'.
Ick rop, ick rop oone' Hijmmel in bejear
Sijn tjuwg, ljeaf, dat ick om dijn ljeafde stear.
Ho schoe ick libbje! 'k fiel dijn hert in sin
Ljeaf, eren rjuecht in sljuecht oon my forbuwn,
Nu fest oon dizz' blier-eage Meeremin,
Dy (hoe-se' eack sjongt) jæ 's duwbbeld falsk ijnn' gruwn.
O 't tjuester græf mijn winsch'! 't Ljeacht bin ick sed,
Om dy mijn treast, trog Mercurs floyt' forret,
Op Daneus Famne bed.
Anonieme melodie, gedrukt in G. Gastoldi, Balletten (Amsterdam ca 1650).
Reonts stort hete tranen, gezeten aan het strand van oostelijk Engeland. Aan de andere kant van de zee ligt Friesland, waar haar minnaar woont, Frieske. Hij heeft haar verlaten omwille van een meermin, even verraderlijk als de dochters van Danaos, die volgens de Griekse legende hun mannen tijdens de huwelijksnacht met een dolk doorstaken.
Wat een aangrijpende liefdesklacht lijkt, is in feite een politiek lied. Reonts is Reonixa, de Friese stammoeder van het Britse koningshuis uit de vijfde eeuw. Haar huis gaat in Gysberts tijd ten onder, wanneer Oliver Cromwell de Engelse koning afzet. Na de Eerste Engelse Oorlog eiste Cromwell dat de Oranjes, verwant met de Engelse Stuarts, niet meer aan de macht zouden komen (Akte van Seclusie, 1654). Dat leidde in Friesland tot grote verdeeldheid. Frieske staat voor de Friezen die de Oranjes wilden afzweren - en daarmee het Engelse koningshuis -, Cromwell is de verraderlijke meermin. De fluit van handelsgod Mercurius waarmee Frieske wordt verleid, zal de invloed van Holland zijn, dat de Akte wilde tekenen. De Oranjegezinde Gysbert was daar duidelijk tegen.
Liefdesklacht van Reonts aan de lichtvaardigheid
Van Frieske
Melodie: Periosta
Laat in de avond (de zon aan de andere kant van het duin,
Het oog van de nachtheerseres bedekt met een wolk,
Veld, water, lucht bedekt met duister bruin),
Zat Reonts aan 't strand; en er welde haar uit 's harten kolk
Een tranenstroom, die bij haar wangen neer
Liep, nat en heet; en beet en spleet haar huid.
'O Frieske!' (zei ze) en meteen werd ze stom,
En zij verbleekte, lag in zwijm als dood.
'O Frieske!' (zei ze) toen ze weer wat bekwam,
'O, 't hart begeeft me, hoe is, lief, jouw Reonts in nood!
Reonts, vroeger, Reonts, jouw hart, jouw ziel, jouw zin,
Reonts verlaat je, lief, in waan van vreemde min.
Vlieg heen, zeer droevig zuchten zonder eind,
Raak, raak in 't hart van hem die Reonts vergeet,
(Waarom ik duizend duizend tranen ween)
Om op een vijand gerichte liefde, die hem, het spoor bijster, plaagt.
O Frieske! kon 'k mijn tranen in jouw bloed
Dooreen mengen, 'k weet, ik raakte je gemoed.
Maar 't is voor niets al wat ik klaag of huil,
De Goden hebben 't, lief, (och) zo beschikt,
(Het strekke je ten goede, niet tot je val:)
Dat zij deze zeer vreemde deern aan jou gaven.
Ik roep, ik roep aan de Hemel en begeer
Zijn getuigenis, lief, dat ik om mijn liefde voor jou sterf.
Hoe zou ik leven! 'k Voel jouw hart en zin,
Lief, eerder recht en slecht aan mij verbonden,
Nu vast aan deze vrolijk ogende Meermin,
Die (hoe z' ook zingt) dubbel vals is in de grond (=van binnen).
O 't duister graf mijn wens! 't licht ben ik zat,
Om jou, mijn troost, door de fluit van Mercurius verraden,
Op het bed van de dochters van Danaos.'
Vertaling tekst Gysbert Japix naar het Nederlands: Tony Feitsma
Vertaling tekst Louis Grijp naar het Fries: Baukje Miedema
| |
|
|
Camerata Trajectina (artiest),
Gysbert Japix: lieten = Gysbert Japix : liederen. GLO 6055
|
|
2003
|
|
| 1: 12 |
|
|
|
