|
Altijd is Kortjakje ziek |
Het oudst bekende lied over Kortjakje komt voor op een liedblaadje uit het begin van de 18e eeuw. Het heeft als titel: 'Een nieuw lied, van Ragel Valderappus, eersaeme en seer secreete vrouw, zittende op 't raedhuys van de Markus brug'. De eerste strofe van dit lied luidt:
Kortjakje seer hups en fijn
Is de meeste tijd beschonken,
Kortjakje mag geen Brandewijn
Maer het moet Jenever zijn
Altijd is Kortjakje ziek,
Midden in de week en Zondags niet
Dan gaet zy haer hert versterken
Midden in de week wil zy niet werken,
Altijd is Kortjakje ziek.
Midden in de week en Zondags niet.
Hierin is gemakkelijk de tekst van het in de twintigste eeuw zo bekende liedje 'Altijd is Kortjakje ziek' te herkennen. Verderop in de tekst lezen we dat:
Kortjakje is vroeg opgestaen,
En zy is met radde kooten [=benen]
Na [=naar] de Markus brug gegaen,
De jongens volgden achter aen
Kortjakje mag geen Brandewijn,
Maer het moet Janever zijn,
Daer vond zy 't Raedhuys bescheten,
Dat kon Ragel niet op eeten,
Daerom is Kortjakje ziek,
Midden in de week en Zondags niet.
Deze strofe en de titel lijken erop te wijzen dat Kortjakje werkelijk bestaan heeft, waarschijnlijk in Amsterdam: Kortjakje was de bijnaam van Ragel Valderappus, een zuipschuit, die leefde van de jenever. De tekst suggereert dat ze wat met de publieke toiletten van doen had, de zogenaamde secreten. Deze waren vaak onder een brug te vinden. Was het misschien haar taak om die toiletten schoon te houden en deed ze dat niet? In ieder geval was ze onderwerp van spot. Kennelijk nam ze het met de zeden ook niet al te nauw en is ze alles behalve eerzaam. Is haar naam misschien veelzeggend in deze en kleedde ze zich uitdagend?
Toch is het helemaal niet zo zeker dat Kortjakje een historische persoon is. Wat betreft de naam Ragel Valderappus: dit betekent zoiets als Rachel Schorremorrie. En uit andere, latere liedjes blijkt dat Kortjakje de typische benaming was voor een vrouwelijke dronkenlap waar men altijd om kon lachen.
Ergens in de overlevering is ook de herinnering aan de jeneverzuipende, vieze vrouw verloren gegaan en werd Kortjakje een keurig meisje dat op zondag naar de kerk gaat. In sommige gevallen is ook haar naam verloren gegaan: uit de Nederlandse Liederenbank blijkt dat ook Mooi Jakje, Mooi Netje, Mietje-Wantj', Jan mijne man, Moeder Tonia en onze meid weigeren doordeweeks te werken (maar op zondag niet).
Voor de melodie, zie de informatie bij 'Ah vous dirai-je maman'.
Diverse mensen hebben over Kortjakje geschreven. Een overzicht hiervan is te vinden in Ben Hartmans, 'Over Kortjakje', in: Jan Viool 68 (1986-2), p.8-12.
|
|
beginregel
auteur | titel
bron |
wijsaanduiding
standaardnaam melodie
strofeschema |
muz.
mp3
scan
|
|
|
|
|
Kortjakje zeer hups en fijn / is de meeste tijd [...]
|
Op een tyd niet lang geleen
|
|
|
Een Nieuw Lied, van Ragel Valderappus, eersaeme [...] |
Je suis Madelon Friquet
|
|
| Coll Nijhoff ([1700 ca.]), p491
[nr. 218]
|
4A,4b,4A,4A 4C,5D 4e 5e 4C 5D
|
|
|
|
|
|
Kortjakje zeer hups en fijn, / Is de meeste tijd [...]
|
Op een tijd niet lang geleen
|
|
|
Een Nieuw Lied, van Kort-Jakje, Eerzame en [...] |
Je suis Madelon Friquet
|
|
| VrSoldaat1750 (1750]), p92
[nr. 61]
|
4A,4b,4A,4A 4C 4D 4e 4e 4C 4D
|
|
|
|
|
|
Jan van der Griek is altijd ziek. / Midden in de [...]
|
Altijd is Kortjakje ziek
|
|
|
31 |
Ah vous dirai-je maman
|
|
| Coll Volkseigen ([1850][1830-1938])
[nr. 29]
|
|
|
|
|
|
|
Antje Publiek is altijd ziek / In de week, maar [...]
|
[geen wijsaanduiding]
|
|
|
280 |
|
|
| Coll Volkseigen ([1850][1830-1938])
[nr. 236]
|
|
|
|
|
|
|
Kootje Bliek is altijd ziek. / Midden in de week
|
[geen wijsaanduiding]
|
|
|
301 |
|
|
| Coll Volkseigen ([1850][1830-1938])
[nr. 256]
|
|
|
|
|
|
|
Jan, mijne man, is altijd ziek, / g'heele de [...]
|
[geen wijsaanduiding]
|
 |
|
117. JAN, MIJN MAN |
Jan mijne man is altijd ziek
(1)
|
|
| Snellaert ONL1864 (1864), p126
[nr. 117]
|
|
transcr.
|
|
|
|
|
Altijd is Kort-jakje ziek, / Midden in de week [...]
|
OP DEZELFDE WIJZE
|
|
|
II |
Ah vous dirai-je maman
|
|
| BrandtsBuys GZL1875 ([1875]), p80
[nr. 42b]
|
|
scan
|
|
|
|
|
Mietje-Wantj' is altijd ziek, / Geheel de week en [...]
|
[geen wijsaanduiding]
|
|
|
CXXI. MIETJE-WANTJE |
Jan mijne man is altijd ziek
(2)
|
|
| LootensFeys CPF1879 (1879), p217
[nr. 124]
|
|
transcr.
|
|
|
|
|
Altyd is Kortjakje syk, / Midden in de week, maer [...]
|
[geen wijsaanduiding]
|
|
|
|
|
|
| DykstraMeulen DAS1882 (1882), p5
[nr. 20]
|
|
|
|
|
|
|
Jan, miene man is hoorezeek / Midde vanne waik [...]
|
[geen wijsaanduiding]
|
|
|
|
|
|
| Onze Vt (1885; 1890), 003: p156
[nr. 21]
|
|
|
|
|
|
|
Altijd is Kortjakje ziek, / Midden in de week, [...]
|
[geen wijsaanduiding]
|
|
|
|
|
|
| Vloten NBK1894 (1894), p58
[nr. 323]
|
|
|
|
|
|
|
Jan mijne man is altijd ziek / Midden in de week [...]
|
|
|
|
|
|
|
| HSA Broeren_Peters rit
[nr. 28]
|
|
|
|
|
|
|
Jan mijne man is altijd ziek / g'heele de weke [...]
|
[geen wijsaanduiding]
|
|
|
326. Jan mijne man is altijd ziek. A. |
Jan mijne man is altijd ziek
(1)
|
|
| Van Duyse (1903-1908), II, p1187
[nr. 581]
|
|
|
|
|
|
|
Mietje-Wantj' is altijd ziek / geheel de week en [...]
|
[geen wijsaanduiding]
|
|
|
[326] Mietje-Wantj' is altijd ziek. B. |
Jan mijne man is altijd ziek
(2)
|
|
| Van Duyse (1903-1908), II, p1187
[nr. 582]
|
|
|
|
|
|
|
Jan mijne man, dat is 'ne vent / aan het werken [...]
|
|
|
|
[326] |
|
|
| Van Duyse (1903-1908), II, p1188
[nr. 583]
|
|
|
|
|
|
|
Altijd is Kortjakje ziek / midden in de week maar [...]
|
|
|
|
[326] |
|
|
| Van Duyse (1903-1908), II, p1188
[nr. 584]
|
|
|
|
|
|
|
Altijd is kort jakje ziek / Midden in de week, [...]
|
[geen wijsaanduiding]
|
|
|
184 |
|
|
| Coll Hichtum (1904-1938)
[nr. 183]
|
|
|
|
|
|
|
Altijd is Kortjakje ziek / Midden in de week maar [...]
|
[geen wijsaanduiding]
|
|
|
382 |
|
|
| Coll Hichtum (1904-1938)
[nr. 402]
|
|
|
|
|
|
|
Tonia is altijd ziek / Midden in de week
|
[geen wijsaanduiding]
|
|
|
917 |
|
|
| Coll Hichtum (1904-1938)
[nr. 884]
|
|
|
|
|
|
|
Altijd is kortjakje ziek / Midden in de week, [...]
|
[geen wijsaanduiding]
|
|
|
1365 |
|
|
| Coll Hichtum (1904-1938)
[nr. 1307]
|
|
|
|
|
|
|
Moeder, onze meid is altijd ziek, / Midden in de [...]
|
[geen wijsaanduiding]
|
|
|
1493 |
|
|
| Coll Hichtum (1904-1938)
[nr. 1433]
|
|
|
|
|
|
|
Moeder, onze meid is altijd ziek / Midden in de [...]
|
[geen wijsaanduiding]
|
|
|
1511 |
|
|
| Coll Hichtum (1904-1938)
[nr. 1452]
|
|
|
|
|
|
|
Altijd is kortjakje ziek, / midden in den week, [...]
|
[geen wijsaanduiding]
|
|
|
Veer, Johan de | Altijd is Kortjakje ziek
|
Ah vous dirai-je maman
|
|
| Veer GoedeB(2)1912 ([1912?]), p34
[nr. 21]
|
4A 4B 4C 4d 4d 4C 4A 4B
|
|
|
|
|
|
Altijd is Kortjakje ziek / Midden in de week, [...]
|
[geen wijsaanduiding]
|
|
|
|
|
|
| DuToit SAVP1924 (1924), p55
[nr. 225]
|
|
|
|
|
|
|
Mietje-Wantj' is altijd ziek, / geheel de week en [...]
|
[geen wijsaanduiding]
|
|
|
|
|
|
| DuToit SAVP1924 (1924), p55
[nr. 226]
|
|
|
|
|
|
|
Jan, mijne man, is altijd ziek; / g'heele de [...]
|
[geen wijsaanduiding]
|
|
|
|
|
|
| DuToit SAVP1924 (1924), p55
[nr. 227]
|
|
|
|
|
|
|
Aaltied is mooi Martje zaik, / Midden in de week, [...]
|
[geen wijsaanduiding]
|
|
|
MOOI MARTJE (Spotlied) |
Ah vous dirai-je maman
|
|
| GroenJager GL1930 (1930), 002: p149
[nr. 103]
|
|
|
|
|
|
|
Altijd is Kort Jakje ziek / Midden in de week, [...]
|
|
|
|
|
|
|
| Coll Boekenoogen ([1891-1930])
|
|
|
|
|
|
|
Altijd is Kortjakje ziek / Midden in de week, [...]
|
|
|
|
|
|
|
| Coll Boekenoogen ([1891-1930])
|
|
|
|
|
|
|
Altijd is Kortjakje ziek / Midden in de week, [...]
|
|
|
|
|
|
|
| Coll Boekenoogen ([1891-1930])
|
|
|
|
|
